ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਇਹ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਚਿੰਤਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਚਾਰ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ 'ਤੇ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਂਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਸੰਘਣਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਹੁਣ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਹ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ।
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹਨ:
1. ਬਿਜਲੀ, ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਕੋਇਲਾ, ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਸਾੜਨਾ।
2. ਵਣਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਮੀਥੈਨ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।
4. ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਤਸਰਜਨ, ਜੋ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ (CO₂), ਮੀਥੈਨ (CH₄) ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰਸ ਆਕਸਾਈਡ (N₂O) ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਦੇ ਹਨ।
ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ CO₂ ਦੀ ਸੰਘਣਾ 280 ਭਾਗ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿਲੀਅਨ (ppm) ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 420 ppm ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਅਸਮਾਨਯੋਗ ਅੰਕੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ।
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨੀ ਨਤੀਜੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ:
1. ਵੱਧਦਾ ਗਲੋਬਲ ਤਾਪਮਾਨ
ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਰਵਸਾਮਾਨ ਤਾਪਮਾਨ ਪੂਰਵ-ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 1.2°C (2.2°F) ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਘੱਟ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਛੋਟੇ ਬਦਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।
2. ਧੁਰਵੀਂ ਬਰਫ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਪਿਘਲਣਾ
ਅਰਕਟੀਕ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਬਰਫ਼ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਗ੍ਰੀਨਲੈਂਡ ਅਤੇ ਐਂਟੀਆਰਟਿਕ ਬਰਫ਼ ਪੱਟੀਆਂ ਹਰ ਸਾਲ ਸੈਂਕੜੇ ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ ਭਾਰ ਗੁਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਸੁਨਾਮੀ ਲਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
3. ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਵੱਧਣਾ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਲਗਭਗ 8 ਇੰਚ (20 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ) ਪਿਛਲੇ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪੱਧਰ 2100 ਤੱਕ ਹੋਰ 1 ਤੋਂ 2 ਫੁੱਟ ਵਧਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਕਾਰਬਨ ਉਤਸਰਜਨ ਨੂੰ ਨਾ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਆਮੀ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਜਕਾਰਤਾ ਵਰਗੇ ਤਟਵਾਰੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।
4. ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਮਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵ
ਸਮੁੰਦਰ ਲਗਭਗ 30% CO₂ ਉਤਸਰਜਨਾਂ ਨੂੰ ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਮਲੀਕਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਰਲ ਰੀਫ, ਖੋਲ੍ਹ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵ ਵਿਵਿਧਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਪਰਿਸਥਿਤਿਕ ਤੰਤ੍ਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਘਟਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
5. ਅਤੀਤ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੇ ਅਤੀਤ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ:
• ਹਰਿਆਲੀ ਲਹਿਰਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
• ਤੇਜ਼ ਝੱਖੜਾਂ, ਭੁਚਾਲ ਅਤੇ ਤੁਫ਼ਾਨ ਲਈ ਖੱਤਰਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਅਣਉਮੀਦਿਤ ਵਰਖਾ ਸੋਕਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
6. ਪਰਿਸਥਿਤਿਕ ਤੰਤ੍ਰ ਦਾ ਵਿਘਟਨ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇਜ਼ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਵਾਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਈਗਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ, ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਾਇਗੀ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧੁਰਵੀ ਭਾਲੂ, ਕੋਰਲ ਜੀਵ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ।
7. ਜੰਗਲਾ ਦੀ ਅੱਗ ਅਤੇ ਵਣਾਂ ਦੀ ਕਮੀ
ਗਰਮੀ, ਸੁੱਕੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਗ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਜੀਵ ਵਿਵਿਧਤਾ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ CO₂ ਛੱਡਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦੁਰਘਟਨਾ ਚੱਕਰ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਸਿੱਧਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ:
ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਖਤਰੇ
1. ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਘਾਟ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਬਦਲਣਾ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ।
2. ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
3. ਸਿਹਤ ਦੇ ਖਤਰੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀਟਸਟ੍ਰੋਕ, ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਲੇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਡੇਂਗੂ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।
4. "ਕਲਾਈਮਟ ਰਿਫਿਊਜੀ" ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਉੱਚੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਰੇਤਲੇ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬੇਘਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ: ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਸਹਿਯੋਗੀ ਗਲੋਬਲ ਕਾਰਵਾਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਹੱਲ ਹਨ:
1. ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ (ਸੂਰਜੀ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਭੂ ਗਰਭੀ ਊਰਜਾ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ।
2. ਦੁਬਾਰਾ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ।
3. ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ।
4. ਸਰਵਜਨਿਕ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨ।
5. ਕਾਰਬਨ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਮੌਸਮ-ਮਿੱਤਰ ਕਾਨੂੰਨਾਂ।
6. ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ।
7. ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਕਾਰਬਨ ਪਦਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਨਾ, ਕਚਰੇ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪਰਿਆਵਰਨ-ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ ਫਰਕ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀ ਗੁੱਝਲ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੌਜੂਦਾ ਰੁਝਾਨ ਜਾਰੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਅਗਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 1.5°C ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਮਾਰੂ ਨਤੀਜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਇੱਕ ਐਸੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਰਹੱਦਾਂ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਇਕਜੁੱਟਤਾ ਵਾਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੁ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਕ
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
ਪੰਜਾਬ।