ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰਵਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ : ਬਾਲ-ਸਭਾ

' ਬਾਲ - ਸਭਾ ' ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਜਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਭਾ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਅਕਸਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ , ਪੜ੍ਹਾਈ , ਖੇਡਾਂ ਆਦਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਹਰਸੰਭਵ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ; ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ , ਗੀਤ - ਸੰਗੀਤ , ਚੁਟਕੁਲੇ , ਬਾਲ - ਕਹਾਣੀਆਂ , ਘਟਨਾਵਾਂ , ਆਪਬੀਤੀ ਗੱਲ , ਤਰ੍ਹਾਂ - ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਸੁਣ ਕੇ ਤੇ ਸੁਣਾ ਕੇ , ਨਾਟਕ , ਭੰਗੜੇ , ਗਿੱਧੇ ਆਦਿ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਰਕੇ , ਦੇਖ ਕੇ , ਸੁਣ ਕੇ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਵੇਂ - ਨਰੋਏ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਤਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਨ ; ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰਲੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਉਡਾਰੀ ਵੀ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉਡਾਨ ਭਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਸਵੰਦ ਹੋਣ ਅਤੇ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦਾ ਸਕੂਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਜੋ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ : ਆਤਮ - ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਸਵੈ - ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਗੁਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਣਾ। ਬੱਚੇ ਅੰਦਰ ਰੰਗਮੰਚ /ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਬੋਲ ਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਪੱਕਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਮਜਬੂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਉੱਥੇ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮਾਹੌਲ ਵੀ ਸੁੱਤੇ - ਸਿੱਧ ਹੀ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ , ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੇ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਜਰੂਰ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਇੱਕ - ਦੂਸਰੇ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜਰੀਆ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਧਿਆਪਕ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ - ਤਜਰਬੇ , ਨੈਤਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜੀਵਨਦਾਇਕ ਗੱਲਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਜਰੂਰ ਹੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰੇ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿਸ਼ੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੀ ਦੁਨੀਆ ਬਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਹਕੀਕੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ , ਉੱਥੇ ਹੀ ਸਵੈ - ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਹਿੰਮਤ , ਅਭਿਆਸ ਤੇ ਆਦਤ ਪਾ ਕੇ ਜਮਾਤ ਦੇ ਨੀਰਸਤਾ ਭਰੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਵੀ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ; ਜੋ ਕਿ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ , ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੇ ਵੀ ਅੱਜ ਸਕੂਲਾਂ ਅੰਦਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ , ਪਰ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅੱਜ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤੇ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ - ਪਰੋਖੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਿਅਰਥਤਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕੋਮਲ - ਕਲਾਵਾਂ , ਵਿਚਾਰਾਂ , ਵਿਸ਼ਿਆਂ , ਰੁਚੀਆਂ ,  ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਯੋਗ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਕੇ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਖੁੱਲੇ ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਨਵਾਂ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅੰਦਰ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ , ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵੀ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਚਾਅ - ਮਲਾਰ , ਉਮੰਗ , ਉਤਸਾਹ , ਦਿਲਚਸਪੀ ਤੇ ਰੁਚੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਬਹੁਤ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਖੁਦ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ - ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਯਾਦ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਅਧਿਆਪਕ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ - ਖੁਸ਼ੀ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਸਰਦਾਰ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲ਼ੇ ਅਤੇ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਸ੍ਰੀ ਧਨਵੰਤ ਸਿੰਘ  ਰਾਣਾ ਜੀ ਮੀਆਂਪੁਰ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਨੂੰ ਬਾਲ - ਕਹਾਣੀਆਂ , ਰਾਜਾ - ਰਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ , ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਜਨੌਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ , ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਨਾਨਾ - ਨਾਨੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਉਡਾਰੀ ਦੇ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਸੱਚਮੁੱਚ ! ਅੱਜ ਵੀ ਬਾਲ - ਸਭਾ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ।